2. Armoede

- Het gemiddeld netto belastbaar inkomen per inwoner in Halle is €21 579, dit is lager dan het gemiddelde in Vlaanderen
- Het aandeel rechthebbenden op een (equivalent) leefloon is 0.45%, dit is hoger dan het gemiddelde in Vlaamse gemeenten
- Er is een stijging merkbaar van het aantal dossier binnen de sociale dienst. Dossier worden complexer door multiproblematiek. 
- Oekraïnecrisis plaats ons voor nieuwe uitdagingen, het aantal aankomsten blijft gestaag toenemen
- 11.1% personen hebben recht op verhoogde tegemoetkoming in Halle. Dit aantal ligt lager dan het gemiddelde van Vlaamse gemeenten
- De automatische toekenning van de kom!pas heeft invloed op het aantal uitgereikte kom!passen (#5154), het gebruik is mee geëvolueerd. 
- 8.5% van de inwoners geeft aan moeilijk rond te komen met het maandelijks inkomen
- Het aandeel inwoners die aangeeft betalingsmoeilijkheden te hebben stijgt
- Het aantal personen in collectieve schuldenregeling toegewezen aan het OCMW Halle stijgt naar 49 in 2023

Het volgende onderdeel brengt inwoners van Halle in beeld die zich voor korte of langere duur in financiële armoede bevinden. We kijken voor deze analyse naar armoede in de letterlijke zin van het woord: een gebrek aan financiële middelen waardoor men niet volwaardig kan deelnemen aan het maatschappelijke leven. We lichten indicatoren toe die rechtstreeks wijzen op beperkte economische middelen: het inkomen waarover iemand beschikt, tegemoetkomingen die voorbehouden zijn voor personen of gezinnen met een beperkt inkomen, en de mate waarin men moeilijkheden ondervindt om financieel rond te komen.

De sociale dienst, gevestigd in het sociaal huis, heeft een welzijnsbalie waar bezoekers ontvangen worden. We zien een stijging van het aantal bezoekers sinds 2021, en tegelijk een daling van het aantal bezoekers die op afspraak langs komen.

Fiscale gegevens bieden een indicatie van het inkomen dat personen ter beschikking hebben en maken een inschatting mogelijk van wie er potentieel met armoede wordt geconfronteerd. Deze statistiek vertrekt van het netto belastbaar inkomen op basis van de personenbelastingen. Inkomsten die niet worden belast, worden met andere woorden niet meegenomen in deze indicator. De meest recente gegevens dateren van 2021. Dit komt omdat de data gebaseerd zijn op het inkomstenjaar (het jaar waarop de inkomsten werden verworven), dat voorafgaat aan het aanslagjaar (het jaar waarop de belasting verschuldigd is). Dit maakt dat er enige vertraging zit op deze data.

Het gemiddeld netto belastbaar inkomen per inwoner is in Halle lager dan in Vlaams-Brabant, en lager dan het gemiddelde van Vlaamse gemeenten

Het leefloon is een minimuminkomen voor wie niet over toereikende bestaansmiddelen beschikt. Het equivalent leefloon geeft financiële steun aan personen die geen recht hebben op een leefloon, maar die in België verblijven en zich in een vergelijkbare (nood)situatie bevinden. Het equivalent leefloon wordt voornamelijk toegekend aan niet-Belgen in het vreemdelingenregister. Zowel het leefloon als het equivalent leefloon worden uitbetaald door het OCMW. Omdat deze tegemoetkomingen enkel worden toegekend aan personen die niet over andere bestaansmiddelen beschikken, en de bedragen een minimum bieden dat nodig is om te overleven, bespreken we het (equivalent) leefloon als een indicatie voor armoede.  

Het aandeel rechthebbenden op een (equivalent) leefloon is in Halle 0.45%, dit is hoger dan het gemiddelde van Vlaamse gemeenten (0.37%). 

In aantallen spreken we in Halle over 187 rechthebbenden in 2022. Er is een stijging merkbaar van het aantal leefloon dossier vanaf 2018.

De stijging van het aantal dossiers is ook merkbaar binnen de sociale dienst. In 2023 werden er 426 cliënten geregistreerd. Bovendien wordt er opgemerkt dat de dossiers complexer worden door multiproblematiek (toename  van verslavingsproblematiek, woonkwaliteit, stijgende huurprijzen,  energie-armoede, e.a.)

Bepaalde cliënten hebben geen recht op leefloon vanwege hun nationaliteit of verblijfsstatus. Indien zij echter over een geldig verblijfsstatuut beschikken, kan aan hen financiële steun ter waarde van het leefloon worden toegekend, bekend als het equivalent leefloon. De significante stijging in 2022 en 2023 kan worden toegeschreven aan de opvang van tijdelijk ontheemden binnen onze stad als gevolg van de oorlogssituatie in Oekraïne.

Leefloonstudenten zijn individuen van 18 jaar en ouder die geen financiële steun meer ontvangen van hun ouderlijk huis om te studeren, of die opgroeien in een gezin dat niet over voldoende middelen beschikt om dit te bieden. Meestal betreft het tieners of twintigers uit kwetsbare sociale achtergronden. Gedurende de periode van 2018 tot 2023 is er een aanzienlijke stijging waargenomen in het aantal toegekende leeflonen voor studenten.

Oekraïnecrisis

De Oekraïnecrisis heeft ons voor nieuwe uitdagingen geplaatst, niet alleen wat betreft de tijdelijke huisvesting, maar ook met betrekking tot de activering van nieuwkomers. Het aantal aankomsten blijft gestaag toenemen, waardoor het aantal tijdelijke ontheemden uit Oekraïne blijft groeien.

Bijna alle Oekraïners ontvangen een leefloon en zijn moeilijk te activeren op de arbeidsmarkt vanwege taalbarrières, het ontbreken van gelijkwaardige diploma's, enz. Ook het spanningsveld rond huisvesting blijft een punt van zorg, omdat de oplossingen die we bieden slechts tijdelijk zijn. Deze situatie wordt verder gecompliceerd door de onzekerheid over de duur van de crisis. De nadruk komt te liggen op het stimuleren van inburgering en zelfredzaamheid onder de nieuwkomers, ter ondersteuning van hun integratieproces.

De verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering maakt de gezondheidszorg goedkoper voor personen met een laag inkomen. Het aantal rechthebbenden op deze tegemoetkoming kan daarom dienen om een inschatting te maken van de groep die met minder financiële middelen moet rondkomen.

In Halle zijn 11.1% personen met recht op een verhoogde tegemoetkoming. Dit aantal ligt lager dan het gemiddelde van Vlaamse gemeenten, dat 12.7% laat noteren voor 2023.

De Kom!pas is een Halse kortingspas voor vrijetijdsactiviteiten bestemd voor mensen met een laag inkomen.  Mensen met een Kom!pas krijgen 75% korting op alle vormen van deelnamegeld. Het kan gaan om cursusgeld, lidgeld, inschrijvingsgeld voor een uitstap of om de ticketprijs voor een voorstelling. Vanaf 2022 werd gerealiseerd dat er een proactieve toekenning van de kom!pas vrijetijdspas gebeurd aan mensen met het statuut verhoogde tegemoetkoming.

In 2023 werden er 5154 kom!passen uitgereikt aan Halse inwoners. We zien inderdaad dat de automatische toekenning, sinds 2022, invloed heeft gehad op het aantal uitgereikte kom!passen. Daarnaast zien we eveneens dat het gebruik mee is geëvolueerd, tot 1796 in 2023.

De meest populaire activiteiten van 2023 zijn ‘Halle schaatst’ (#613), Speelplein Joepie (#351), Sportoase (#305) en Taalbad (#166).

In dit laatste onderdeel rond armoede belichten we betalingsmoeilijkheden. Hierbij vertrekken we vanuit de veronderstelling dat vooral personen met een beperkt inkomen hiermee worden geconfronteerd. Weliswaar kunnen ook personen met een gemiddeld of hoger inkomen betalingsmoeilijkheden ervaren, wanneer zij uitgaven doen die hun inkomen overstijgen. 

De Nationale Bank registreert de openstaande betalingsachterstanden bij lopende kredietovereenkomsten. In 2023 ligt het aandeel kredietnemers met minstens één achterstallig krediet in Halle hoger dan in Vlaamse Gewest.

Het aandeel inwoners dat aangeeft (erg) moeilijk rond te komen met het maandelijks beschikbaar inkomen (subjectieve armoede) is 8.5%. Dit cijfer is stabiel voor Halle tegenover de bevraging van de gemeente-stadsmonitor in 2020.

Wel merken we op dat het aandeel inwoners aangeeft betalingsmoeilijkheden (subjectief) te hebben stijgt. Zo zien we bijvoorbeeld een stijging van het aandeel inwoners dat aangeeft het afgelopen jaar problemen heeft gehad om één of meerdere rekeningen (op tijd) te betalen.

Wanneer we de afzonderlijke bevragingen bekijken in kader van betalingsmoeilijkheden in kader van verschillende kosten zien we eveneens een stijging van betalingsmoeilijkheden op gebied van voeding, schoolkosten, terugbetalingen en energie in Halle. Het hebben van (subjectieve) betalingsmoeilijkheden ligt voor al deze onderdelen hoger in Halle dan het gemiddelde van Vlaams gemeenten. 

Binnen de Sociale Dienst zijn verschillende vormen van schuldhulpverlening beschikbaar, waaronder budgetbegeleiding, budgetbeheer en collectieve schuldenregeling. 

Bij budgetbegeleiding beheren cliënten zelf hun budget met ondersteuning van een maatschappelijk werker, ook wel bekend als budgetcoach, die helpt bij het opstellen van een budgetplan. Het doel is om te leren hoe inkomsten en uitgaven effectief kunnen worden beheerd. In 2023 waren er gemiddeld 23 cliënten per maand betrokken bij budgetbegeleiding.

Budgetbeheer heeft hetzelfde doel als budgetbegeleiding, maar hier ontvangt de maatschappelijk werker de inkomsten van de cliënt op een budgetbeheerrekening en voert betalingen van vaste kosten en schulden uit. De cliënt ontvangt leefgeld op een afnamerekening. In 2023 waren er gemiddeld 126 cliënten per maand betrokken bij budgetbeheer.

Collectieve schuldenregeling is een gerechtelijke procedure om structurele schulden op te lossen, waarbij het doel is om zoveel mogelijk schulden af te betalen terwijl de cliënt of het gezin een menswaardig leven kan leiden. De aanvraag verloopt via een verzoekschrift bij de arbeidsrechtbank, en bij goedkeuring wordt een schuldbemiddelaar aangesteld door de rechter. Deze bemiddelaar ontvangt de inkomsten en zorgt ervoor dat de schulden worden afbetaald.

De Nationale bank toont een daling van het aantal collectieve schuldenregelingen over de periode van 2019-2022.

OCMW Halle heeft sinds 2017 een eigen erkend schuldbemiddelaar. In 2023 waren er 49 actieve dossiers, deze representeren 53 cliënten. Sommige cliënten gaan als koppel in collectieve schuldenregeling waardoor ze één dossier vormen. 

De dossiers lopen over verschillende jaren, de doorlooptijd van dossiers is momenteel tussen de 3-5 jaar. Bovenstaande grafiek toont het aantal dossiers in collectieve schuldenregeling waarvoor het OCMW als erkend schuldbemiddelaar werd toegewezen.